Dziedzictwo historyczne
Historia systemu wodociągowo-kanalizacyjnego w Gdańsku
System cieków wodnych w Gdańsku bazujący na naturalnych różnicach poziomów rzek i terenów miejskich został uregulowany już w XIV wieku przez Krzyżaków. Do połowy XIX wieku ścieki z budynków mieszkalnych odprowadzane były wprost do cieków wodnych znajdujących się wewnątrz miasta. Płynęły one do studni miejskich ulicznymi, drewnianymi korytami, które przykrywano jedynie drewnianymi deskami (tzw. dylami). Konsekwencją takiego rozwiązania był pogarszający się stan sanitarny miasta i powtarzające się epidemie dziesiątkujące mieszkańców.
W 1863 r. nadburmistrz Gdańska Leopold von Winter skutecznie rozwiązał problem doprowadzenia do miasta zdrowej wody pitnej i budowy sieci kanalizacyjnej z oczyszczalnią ścieków. Na jego zlecenie wybitny niemiecki architekt Eduard Friedrich Wiebe zaprojektował nowoczesny miejski system kanalizacyjny i przedstawił projekt urządzeń wodno-kanalizacyjnych dla Głównego Miasta, Starego Przedmieścia, Starego Miasta, Dolnego Miasta z Długimi Ogrodami oraz częściowo Zaroślaka, Biskupiej Górki, Nowych Ogrodów i Góry Gradowej. W 1869 r. powstało pierwsze nowoczesne ujęcie wody w Pręgowie, skąd rurociągiem o długości ok. 14 km doprowadzano wodę do retencyjnego zbiornika wody na Oruni, a następnie poprzez główną sieć miejską do przyłączonych do niej domów.
Według założeń E. F. Wiebego w latach 1869–1871 wybudowano również pierwszą na kontynencie europejskim kanalizację z oczyszczalnią ścieków, czyli Sączki - poletka irygacyjne Stogi. Ścieki miejskie doprowadzane były do poletek irygacyjnych systemem rur pod Motławą przez przepompownię Ołowianka i przepust pod Wisłą. Po wstępnym oczyszczeniu w betonowych osadnikach, ścieki rozprowadzane były systemem kanałów na rozległe poletka, gdzie następowała ich filtracja poprzez pokłady piasku. Oczyszczone ścieki kierowano do Wisły w rejonie twierdzy Wisłoujście.
Czy wiesz, że?
Do dziś struktura poletek irygacyjnych Stogi (tzw. Sączków) jest dobrze widoczna w terenie (w szczególności pozostałości osadników wstępnych). Ten ciekawy, choć niemal całkowicie zapomniany, obszar obfituje też w inne atrakcje – pozostałości fortyfikacji z I połowy XX wieku. Szczególnie atrakcyjnie prezentuje się oglądany okiem drona.
Kolejną dużą gdańską oczyszczalnią ścieków nowoczesna, wyposażona w pełnowartościowy biologiczny stopień Oczyszczalnia Zaspa oddana do użytku w 1931 roku. Oczyszczalnia wykorzystywała rozwiązania zaprojektowane przez kolejnego wybitnego inżyniera ówczesnej epoki – Karla Imhoffa. Budowa Oczyszczalni Zaspa zapoczątkowała tzw. dwuzlewniowy układ sieci kanalizacyjnej w Gdańsku – funkcjonowała ona najpierw obok najstarszych Sączków a potem obok Oczyszczalni Ścieków Gdańsk Wschód.
Mimo swoich zalet, oczyszczalnia Zaspa okazała się jednak niewystarczająca, by oczyścić wciąż wzrastającą ilość ścieków. Dlatego w 1976 r. wybudowano funkcjonującą do dziś Oczyszczalnię Ścieków Gdańsk Wschód (oczyszczalnia Zaspa została zlikwidowana w 2008 roku).
